Περί Σοφίας Σ(ε)ιράχ και ιατρικής

 

Τον τελευταίο καιρό, στην εκκλησιαστικοθεολογική “πιάτσα” κυκλοφορεί μια αναφορά του παλαιοδιαθηκικού βιβλίου «Σοφία Σ(ε)ιράχ» (υπάρχουν γραφές του και με απλό -ι-, γι’ αυτό έβαλα σε παρένθεση το -ε-) στο θέμα των ιατρών και του έργου τους. Τα σχετικά υπάρχουν στο κεφ. 38 τού εν λόγω βιβλίου. Οι αναφορές αυτές δεν περιορίζονται απλώς σε ένα στίχο, όπως ίσως θα νόμιζε κανείς από τις περιορισμένες παραπομπές που γίνονται μέχρι τώρα στο κείμενο, αλλά καταλαμβάνουν πολλούς στίχους – και συγκεκριμένα, τους 15 πρώτους στίχους του κεφαλαίου.

  Η μεμονωμένη και απομονωμένη λοιπόν θεώρηση κάποιου από αυτούς τους στίχους θα μπορούσε να οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα, αφού εκ των πραγμάτων δεν προβάλλει τη συνολική εικόνα – άρα δεν εκπροσωπεί πλήρως (μήπως και προδίδει;) το πνεύμα του όλου εκτενούς αποσπάσματος των 15 στίχων.

 Ιδιαίτερα δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι κατ’ επανάληψιν, εκτός του ιατρού, γίνεται μνεία και σε Εκείνον που είναι πάνω από τον ιατρό και τον καθοδηγεί στο έργο του… (π.χ.: «παρά γὰρ Ὑψίστου ἐστὶν ἴασις», 38:2̇̇∙ «Τέκνον, ἐν ἀῤῥωστήματί σου μὴ παράβλεπε, ἀλλ᾿ εὖξαι Κυρίῳ, καὶ αὐτὸς ἰάσεταί σε», 38:9∙ «καὶ γὰρ αὐτοὶ [οι ιατροί δηλ.] Κυρίου δεηθήσονται, ἵνα εὐοδώσῃ αὐτοῖς ἀνάπαυσιν καὶ ἴασιν χάριν ἐμβιώσεως», 38:14 [= διότι και αυτοί θα προσευχηθούν προς τον Κύριο, για να κατευοδώσει τις προσπάθειές τους και να επιτύχουν ελάφρυνση και ίαση της νόσου για τη συνέχεια της ζωής]. Αυτό, το ότι ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΟΙ ΙΑΤΡΟΙ (ΟΦΕΙΛΟΥΝ ΝΑ) ΠΡΟΣΕΥΧΟΝΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ κ.λπ., ας μην το προσπεράσουμε σαν να μην το είδαμε, ΟΚ; (Γιατί πολλά προσπερνάνε οι σύγχρονες θεολογικές αναλύσεις, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι…). Ακόμη, υπενθυμίζεται (για να μην ξεχνιόμαστε) Ποιος είναι ο τελικός αποδέκτης του θαυμασμού προς την (ιατρική) επιστήμη και τους ιατρούς: «καὶ αὐτὸς [δηλ. ο Κύριος] ἔδωκεν ἀνθρώποις ἐπιστήμην ἐνδοξάζεσθαι [= ώστε να δοξάζεται] ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτοῦ», 38:6.

  Επίσης, δεν λείπουν αναφορές και στην πνευματική συνάφεια εμφάνισης των ασθενειών: «ἀπόστησον πλημμέλειαν καὶ εὔθυνον χεῖρας [= απαρνήσου και απομάκρυνε από σένα κάθε αμαρτία] καὶ ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας καθάρισον καρδίαν», 38:10∙ και το συγκλονιστικό: «ὁ ἁμαρτάνων ἔναντι τοῦ ποιήσαντος αὐτόν, ἐμπέσοι εἰς χεῖρας ἰατροῦ», 38:15 (απαιτείται μετάφραση; Ορίστε: «Αυτός που αμαρτάνει ενώπιον Εκείνου που τον έκανε, θα πέσει στα χέρια του ιατρού»!). Με τον στίχο, μάλιστα, αυτόν ολοκληρώνονται οι αναφορές του κεφαλαίου 38 στο θέμα αυτό, άρα αποτελεί, θα λέγαμε, το γενικό συμπέρασμα, που “ηγείται”, που “κυβερνά”, ούτως ειπείν, αλλά και εξηγεί, όλα τα προηγούμενα...

 

 Αυτά, για να έχουμε μια συνολική εικόνα περί του τρόπου με τον οποίο πραγματεύεται το όλο θέμα η «Σοφία Σ(ε)ιράχ». Επιπροσθέτως, να υπενθυμίσουμε ότι, την εποχή εκείνη, όταν γίνεται λόγος για ιατρό, αυτός θα πρέπει να νοείται με την έννοια του «ιπποκρατικού», θα λέγαμε σήμερα, ιατρού. Πρόκειται για έναν άλλο τύπο ιατρού από αυτόν που έχει εμπεδωθεί πλέον στο μυαλό μας. Επίσης, ως «φάρμακα», όπως αναφέρονται στο κείμενο (38:4), θα πρέπει να νοούνται τα φαρμακευτικά βότανα, που βρίσκει κανείς στη γη («Κύριος ἔκτισεν ἐκ γῆς φάρμακα»), καθαρά φυσικά δηλ. προϊόντα, ενώ ο «μυρεψός» (38:8) (που θα λέγαμε πιο ελεύθερα ότι ισοδυναμεί με τον σημερινό φαρμακοποιό) κατ’ ακρίβειαν είναι εκείνος που αναμειγνύει φυσικές ουσίες (ιαματικά έλαια, αρώματα κ.λπ.).

 

  Είναι φανερό λοιπόν ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα ολόκληρο πλαίσιο περί ιατρών, ασθενειών και κυρίως… Κυρίου, το οποίο δεν μπορούμε να παραθεωρούμε, μόνο και μόνο για να δούμε “απόλυτα”, “ανεξάρτητα”, “ξερά”, το θέμα των ιατρών. (Τέτοια “απόλυτη” θέαση του ιατρού και της επιστήμης του δεν θα μπορούσε εξάλλου να υπάρχει σε ένα βιβλικό κείμενο, δεν θα μπορούσε δηλ. να θεωρείται το θέμα του ιατρού “απομονωμένο” από το [θεολογικό] πλαίσιό του, αλλιώς δεν θα μιλούσαμε για ιερό βιβλίο αλλά για εγχειρίδιο Ιατρικής… Ας μην ξεχνάμε και το πλατωνικό «πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» – νά την πάλι η λέξη «σοφία», που μπαίνει στην μπάντα εδώ από την “παντοδύναμη”, διαλυτική κάθε συνοχής, λέξη «πανουργία»…). Τέτοιες “απόλυτες” θεωρήσεις, εκτός από αυθαίρετες, είναι σε τελική ανάλυση και πολύ επικίνδυνες, όταν μάλιστα γίνονται από πρόσωπα που ποιμαίνουν/καθοδηγούν, καθώς θεολογικά μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ ολισθηρούς δρόμους... Ας κρατήσουμε, ιδιαίτερα, το «καὶ γὰρ αὐτοὶ [οι ιατροί δηλ.] Κυρίου δεηθήσονται»… «Δεν παίζουν μπάλα» λοιπόν μόνοι τους σε όποιο γήπεδο επιλέξουν αυθαίρετα οι ίδιοι, με χαϊδεμένα τα αυτιά τους από μεταμοντέρνες light θεολογικές διατυπώσεις, ούτε μπορούν να πάρουν τη θέση του Κυρίου (τους), ώστε να επιβληθεί γλυκά-γλυκά με ποιμαντικές ευλογίες μια σύγχρονη ειδωλολατρία φαραωνικού τύπου (είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι)…

 

   Θα μου πείτε: «Δεν μπορεί να ισχύσουν αναλογικά και σήμερα όσα λέγονται για τους ιατρούς τής τότε εποχής; Δεν έχουν διαχρονική ισχύ;».

 Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα, αλλά όποια θέση και να πάρει κανείς, δεν πρέπει να προδώσει το πνεύμα του βιβλικού κειμένου. Και το πνεύμα της «Σοφίας Σ(ε)ιράχ» δεν μπορεί να ταιριάξει με γιατρό-πλασιέ πολυεθνικών ή υπηρέτη ποικίλων συμφερόντων και αφεντάδων, ούτε με γιατρό-εξουσιαστή σε περιόδους καταθλιπτικής δυστοπίας… Τέτοιος γιατρός, ένας άνθρωπος της… σειράς, χρήμα μπορεί να έχει με ουρά, …σοφία δεν έχει!

 Τέτοιον γιατρό λοιπόν, που είναι ολοφάνερα έξω από το πνεύμα του βιβλικού κειμένου, κανείς ποιμένας δεν μπορεί να επικαλείται ως παράδειγμα ή ως κοινωνικό υπόδειγμα, πολύ δε περισσότερο να προβάλλει ως άνθρωπο που μπροστά του πρέπει ο χριστιανός να “κάνει τούμπες“ και να αποδίδει τυφλή υπακοή στα όποια κελεύσματά του. Να μην ξεχάσουμε ότι γιατροί είναι και όσοι επιδίδονται με επαγγελματική... ευσυνειδησία σε εκτρώσεις (κάτι χιλιάδες τον χρόνο ο καθένας τους…).

 Μήπως υπερασπίζεται κι αυτούς η «Σοφία Σ(ε)ιράχ»; Μήπως θα πρέπει να τυγχάνουν του απόλυτου σεβασμού μας; Πολύ θα θέλαμε να μάθουμε τι λένε άραγε οι ποιμένες μας πάνω σ’ αυτό. Περιμένουμε να τους ακούσουμε να εκφράζονται καθαρά, χωρίς περιστροφές, όπως οφείλουν ως ορθόδοξοι ποιμένες… Επίσης, κάτι γιατροί που παρελαύνουν επί καθημερινής βάσεως μπροστά απ’ τα μάτια μας στην τηλεόραση παραπάνω από ένα χρόνο τώρα, που τη μια λένε το ένα και την άλλη το αντίθετό του, κοντεύοντας να τρελάνουν τον κόσμο, δεν ξέρω πόση σχέση μπορεί να έχουν με τη «Σοφία Σ(ε)ιράχ» και με κάθε βιβλικό και πατερικό κείμενο… Νισάφι πια! Όλα (ιδίως όσα υποτιμούν τη νοημοσύνη μας) έχουν ένα όριο, επιτέλους…

 

Ο ΙΑΤΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ

 

Παρουσιάσαμε αναλυτικά σε πρόσφατο σημείωμά μας (18 Ιουνίου) μια αναφορά του παλαιοδιαθηκικού βιβλίου «Σοφία Σειράχ» (κεφ. 38:1-15) στο θέμα του ιατρού, της επιστήμης (του) και της προσφοράς του(ς),(ΕΔΩ) με αφορμή το γεγονός ότι δαψιλής επίκλησή του έγινε πολλάκις τον τελευταίο καιρό στα εκκλησιαστικά-θεολογικά “φόρα” (εμείς, μάλιστα, αποκαλέσαμε τα “φόρα” αυτά «εκκλησιαστικοθεολογική “πιάτσα”», με την αίσθηση ότι μπορεί –ίσως αθέλητα, ίσως ασυνείδητα, ίσως ανεπίγνωστα– να αναπαράγεται σ’ αυτά τα “φόρα” η πολύβουη τύρβη της πλατείας –η ιταλική λέξη “πιάτσα” προέρχεται από την ελληνική λέξη “πλατεία”– αντί να παραπέμπει, ως όφειλε, στην «στενήν και τεθλιμμένην οδόν»… Αυτή την αίσθηση έχουμε, ευχόμαστε να κάνουμε λάθος...).

  Εκείνο που μας προκαλεί τεράστια αίσθηση εν προκειμένω είναι το (σκανδαλώδες, θα λέγαμε, αλλά οι λέξεις τείνουν πια να χάσουν το νόημά τους…) γεγονός ότι (όχι μόνο τώρα, με τη «Σοφία Σειράχ», αλλά από την αρχή του κο[τ]ρωνοϊού), ένα σωρό ποιμένες και θεολόγοι νιώθουν την ανάγκη να αναφερθούν εκτεταμένα και να ξιφουλκήσουν (κατά σύμπτωση, όταν [ή καλύτερα: επειδή] οι εμβολιασμοί δεν “περπατάνε” με τον ρυθμό που θα αναμενόταν…) στο τι λέει για τον ιατρό ένα παλαιοδιαθηκικό βιβλίο και να μη λένε κουβέντα (ξαναλέω, από την αρχή του κορωνοϊού) στο τι λέει («διακηρύσσει», θα ήταν πιο σωστό, αλλά μπορεί να ξενιζόταν η εν λόγω “εκκλησιαστικοθεολογική πιάτσα” με το ρήμα αυτό – πού να ’λεγα τη λέξη «κραυγάζει»…) η Καινή Διαθήκη για ΤΟΝ Ιατρό. Θα πρέπει να είναι η πρώτη φορά σε δύο χιλιετίες χριστιανισμού που “αδειάζεται” από την ίδια την Εκκλησία ο Ιατρός της χάριν του ιατρού και της επιστήμης… Είναι απίστευτο, αλλά αυτό φαίνεται να συμβαίνει…

 Η Καινή Διαθήκη ξεχειλίζει από θαυμαστές θεραπείες, μέχρι και επαναφορές στη ζωή (αναστάσεις), που επιτελεί ο Χριστός. Έτσι, ο Χριστός δεν παρουσιάζεται μόνο ως Σωτήρας (με κάθε έννοια) αλλά και ως Ιατρός. Εξάλλου, ακόμα και να θέλαμε να το ξεχάσουμε αυτό, μας το υπενθυμίζουν οι 52 Κυριακές του χρόνου, μεγάλο μέρος των οποίων έχει ως ευαγγελικό ανάγνωσμα στη Θ. Λειτουργία περιστατικό θαυματουργικής θεραπείας εκ μέρους του Χριστού – σε πολλές περιπτώσεις όταν κάθε ανθρώπινη ελπίδα έχει πια χαθεί…

 Ας θυμηθούμε ενδεικτικά, στο σημείο αυτό, την εκπληκτική περίπτωση της αιμορροούσας (Μάρκ. 5:25-34), η οποία, αφού είχε ταλαιπωρηθεί επί δώδεκα συναπτά έτη από αιμορραγία, χωρίς να δει καμία βελτίωση από τους γιατρούς –το αντίθετο, μάλιστα: «πολλὰ παθοῦσα ὑπὸ πολλῶν ἰατρῶν…»!–, και αφού ξόδεψε όλα τα υπάρχοντά της (στους γιατρούς, προφανώς) χωρίς να δει καμιά ωφέλεια αλλά πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, κινήθηκε ανάμεσα στον όχλο και πήγε κι έπιασε το ένδυμα του Ιησού πιστεύοντας ότι, και μόνο αν το ακουμπούσε (το ένδυμα, ούτε καν τον Ίδιο τον Χριστό!), θα θεραπευόταν, κάτι που έγινε!!! Η απάντηση που έλαβε από τον Χριστό (αφού πρώτα την αποκάλεσε κόρη του [«θύγατερ»], στο δε «Κατά Λουκάν» προστίθεται και το «θάρσει» = «έχε θάρρος») ήταν σαφής και μη επιδεχόμενη ερμηνειών: «ἡ πίστις σου σέσωκέ σε». Όλως περιέργως, δεν την επετίμησε λέγοντάς της αυτό που κατά κόρον ακούστηκε με επικριτική διάθεση επί επάρατου κορωνοϊού από πολλούς εκκλησιαστικούς και θεολόγους «οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τὸν Θεόν σου» (που λέγεται από τον Χριστό στο Ματθ. 4:7 αλλά σε εντελώς διαφορετική συνάφεια, για άλλο λόγο και με άλλο συνομιλητή…), αλλά ΚΑΙ τη θεράπευσε ΚΑΙ την επιβράβευσε για την πίστη της! Μάλιστα, σύμφωνα με το πνεύμα του κειμένου, την απάλλαξε εφ’ όρου ζωής από την αρρώστια της αυτή: «ἴσθι ὑγιὴς ἀπὸ τῆς μάστιγός σου»…).

 

  Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά το θαύμα αυτό ακολουθεί η ανάσταση της κόρης του αρχισυναγώγου Ιαείρου! Επίσης, παρόμοια θαύματα με απλό άγγιγμα ενδυμάτων έχουμε στα πρόσωπα των Αποστόλων στις Πράξεις των Αποστόλων.

Βέβαια, γνωρίζουμε καλά ποια εξήγηση δίνεται για τα θεραπευτικά θαύματα του Χριστού (που αποτελούν και τη συντριπτική πλειοψηφία των θαυμάτων Του): Αφενός τα θαύματα αυτά θέλουν να καταδείξουν ότι ο Χριστός είναι ο Κύριος του θανάτου και της ζωής, και αφετέρου αποτελούν “σημεία” της Βασιλείας Του, παραπέμπουν δηλ. σε μια επόμενη κατάσταση της ανθρωπότητας. Με άλλα λόγια, στην παρούσα φάση της “ανθρώπινης κατάστασης”, όποιος θεραπευθεί δεν σημαίνει ότι δεν θα ξαναρρωστήσει, και όποιος αναστηθεί δεν σημαίνει ότι δεν θα ξαναπεθάνει.

Καλό είναι αυτό το ερμηνευτικό σχήμα, αλλά μπορεί ένα τέτοιο σχήμα να συνεπάγεται ότι οι ιάσεις του Χριστού δεν ήταν πραγματικές, ότι δηλ. συνέβαιναν “κατά δόκησιν”, φαινομενικά.; Με άλλα λόγια, δεν απαλλάσσονταν ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ οι θεραπευόμενοι από την ασθένειά τους; Και γιατί παρόμοιες ιάσεις δεν μπορούν να συμβούν και σήμερα; Έχει μεσολαβήσει κάτι στους 20 αυτούς αιώνες το οποίο… απαγορεύει στον Χριστό να θαυματουργεί είτε άμεσα, ο Ίδιος, είτε μέσω των αγίων Του και σήμερα; Και πότε έλαβε χώρα τούτη η… μετάλλαξη; Πότε καταργήθηκε ως δυνατότητα το «ἡ πίστις σου σέσωκέ σε», ώστε η παράκληση για ίαση να απαντιέται πλέον, με χαρακτηριστική μάλιστα αυστηρότητα από τους εκκλησιαστικοθεολογικούς επαΐοντες, με το «οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τὸν Θεόν σου»; Ποια Σύνοδος ή ποια Θεολογική Σχολή τα αποφάσισε όλα αυτά και δεν το πήραμε χαμπάρι;

 Αλλά ξέρουμε ήδη την αντίρρηση-απάντηση σ’ αυτά: «Σήμερα ο Χριστός δεν θαυματουργεί σε θέματα υγείας διότι, απλούστατα, θεραπεύει διά της Επιστήμης. Δεν υπάρχει λοιπόν ανάγκη θαυμάτων. Αρκεί να ακολουθεί κανείς την Επιστήμη». Προφανής συνέπεια αυτής της λογικής είναι και η μονότονη (αλλά και φοβισμένη, κατά τη γνώμη μας) επανάληψη επί κορωνοϊού εκ μέρους της διοικούσας Εκκλησίας του τροπαρίου «ό,τι πει η Επιστήμη, ό,τι πει η Επιστήμη…» (με το Ε της Επιστήμης κεφαλαίο, ενώ μέχρι τώρα η μόνη Επιστήμη με κεφαλαίο το Ε που γνώριζε η Εκκλησία ήταν η μάρτυρας αγ. Επιστήμη, που εορτάζει μαζί με τον επίσης μάρτυρα σύζυγό της άγ. Γαλακτίωνα στις 5 Νοεμβρίου…).

Απαντώντας σ’ αυτό, δεν ξέρουμε κατ’ αρχάς ποιος και πότε αποφάσισε ότι, αν θέλει ο Χριστός, δεν θεραπεύει κατά την κρίση Του, ακόμα κι αν η επιστήμη ΜΠΟΡΕΙ να θεραπεύσει μια ασθένεια. Ποιος Του το… απαγορεύει να θεραπεύει όποτε Εκείνος κρίνει, όποια ασθένεια κρίνει, ακόμα και την πιο απλή;

Δεύτερον, τί γίνεται όταν η επιστήμη (για την οποία ισχύει, υποτίθεται, το «ό,τι πει αυτή, ό,τι πει αυτή»…) δεν έχει κάτι να… πει;

Τι γίνεται δηλ. στις περιπτώσεις εκείνες που η επιστήμη “σηκώνει τα χέρια ψηλά”;

«Α, τότε, ναι, τότε βέέέβαια, τότε προστρέχουμε στην Εκκλησία», θα λάβουμε την απάντηση. Α, ώστε έτσι! Παραδεχόμαστε λοιπόν έμμεσα ότι δεν ισχύει πάντα το «ό,τι πει η επιστήμη», παραδεχόμαστε ότι αυτό το «ό,τι πει η επιστήμη» είναι εντέλει σχετικό, διότι ενδέχεται αυτό που έχει να πει η (θεοποιημένη πλέον από την ίδια τη διοικούσα Εκκλησία…) επιστήμη να είναι τόσο λίγο, τόσο ανεπαρκές, τόσο αφιλάνθρωπα μη-σωστικό… Άρα, μια ισορροπημένη και πιο συνεπής στην (υποτιθέμενη) πίστη της δήλωση της διοικούσας Εκκλησίας θα ήταν περίπου η εξής:

«Στηρίζουμε τις προσπάθειες της επιστήμης και ευχόμαστε και προσευχόμαστε να φωτίζει ο Κύριος τους λειτουργούς της, ιδίως όσους καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες ως “μάχιμοι” στους χώρους νοσηλείας, δεν μας διαφεύγει όμως ότι, ως ανθρώπινο δημιούργημα, έχει και η επιστήμη τα όριά της (άρα δεν μπορούμε να τη θεοποιήσουμε ούτε να “αφεθούμε” σε αυτήν, σαν να κατέχει κάποιο αλάθητο), όπως επίσης δεν μας διαφεύγει ότι γύρω από αυτήν συνωστίζονται πολλά και διάφορα ισχυρά συμφέροντα…».

Τρίτον, ας μας επιτραπεί να πούμε ότι όσοι επαναλαμβάνουν (με υφάκι και έπαρση συνήθως) ότι σήμερα δεν γίνονται θαύματα, είναι βαθιά, πολύ βαθιά νυχτωμένοι… Μας προξενεί δε ιδιαίτερη εντύπωση όταν τέτοιες απόψεις ακούγονται από κληρικούς, ιδίως δε επισκόπους… (Αλήθεια, η επιστήμη τι λέει για τα θαύματα; Το πολύ-πολύ να πει ότι είναι προϊόντα αυθυποβολής. Θα συμφωνήσει και η Εκκλησία με αυτό;)

Τέταρτον, η άποψη «ό,τι πει η επιστήμη» δέχεται έμμεσα ότι υπάρχει μία και μόνο άποψη για κάθε θέμα στην επιστήμη, ιδίως στην ιατρική, κάτι που, προφανέστατα, δεν ισχύει. Ιδιαίτερα δε περί κορωνοϊού, στην αρχή (κατά τη γνώμη μας ακόμη και τώρα) η περιβόητη επιστήμη πήγαινε “στα τυφλά”, “ψαχνόταν” και η ίδια μπας και βγάλει καμιά άκρη, και πιο πολύ πειραματιζόταν παρά έδινε λύσεις – η ίδια εξάλλου είχε ομολογήσει κάτι τέτοιο, δεν είναι δικό μου επινόημα. Οι καραντίνες, ακόμα και σήμερα, είναι μέτρα αποτρεπτικά, όχι… ιαματικά! Δεν είναι απάντηση στο πρόβλημα, είναι αποφυγή του…

Πέμπτον, ο ορθός λόγος, στον οποίο στηρίζεται η επιστήμη, όντας και αυτός ανθρώπινο δημιούργημα, έχει και αυτός τα όριά του. Η Εκκλησία οφείλει να τον σέβεται μεν, αναγνωρίζοντας όμως πάντα (και υπενθυμίζοντας) την ύπαρξη αυτών των ορίων (του). Το κυριότερο: Η Εκκλησία δεν υπάρχει για να είναι τελάλης του ορθού λόγου (υπάρχουν άλλοι καταλληλότεροι γι’ αυτό το τελάλημα…), αλλά για να διακηρύσσει τον Ορθό Λόγο, τον Λόγο δηλ. του Αναστάντος. Αν όλα τ’ άλλα κάνει, παραλείπει όμως αυτό, τότε, πολύ απλά –για να λέμε τα πράματα με τ’ όνομά τους–, εκλείπει εκ των πραγμάτων κάθε λόγος ύπαρξής της…

Αλλά δεν τελειώσαμε εδώ. Θα ακολουθήσει συν Θεώ και ένα τρίτο σημείωμα περί ιατρών, καθώς ο Χριστός άφησε με τη ζωή Του υπόδειγμα και για όσους θα ακολουθούσαν μετά από Αυτόν…

Andreas Moratos