Πάλι ἡ ἐτήσια μνήμη τῶν σοφοτάτων καὶ θεοκηρύκων πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου μᾶς συνεκάλεσε στὸν πάνσεπτο καὶ ἱερὸ αὐτὸ ναό. Βέβαια, ὅλοι ἐσεῖς ποὺ συγκεντρωθήκατε ἐδῶ, τὸ κάνατε ἀπὸ σεβασμὸ καὶ εὐλάβεια πρὸς τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους. Καὶ ἡ εὐλάβεια καὶ προθυμία ποὺ δείχνετε εἶναι καλὴ καὶ ἐπαινετή, αὐτὸ ὅμως δὲν εὐχαριστεῖ τόσο τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους ὅσο τοὺς εὐχαριστεῖ τὸ νὰ εἴμαστε καλοὶ καὶ φρόνιμοι ἄνθρωποι καὶ νὰ τηροῦμε τὸν νόμο καὶ τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου καὶ τὶς διδασκαλίες τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καὶ ἁγίων Πατέρων τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας.
Καὶ πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει καλὸς καὶ φρόνιμος; Εἶναι δυνατὸν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νὰ γίνουν καλοὶ καὶ φρόνιμοι; Περὶ αὐτοῦ θὰ μιλήσω σήμερα.
Πολλοὶ ἰσχυρίζονται ὅτι εἶναι φυσικὸ στὸν ἄνθρωπο νὰ γίνει καλὸς ἢ κακός, ἀλλὰ ἀπατῶνται, διότι...
τὸ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι τὸ κακὸ εἶναι φυσικὸ εἶναι βλασφημία κατὰ τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Ὅσα ἔπλασε ὁ Θεὸς εἶναι πολὺ καλά. Ἡ ἀρετὴ εἶναι φυσικὸ στὸν ἄνθρωπο· ἡ κακία εἶναι παρὰ φύση. Ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσή Του.
Ὁ ἄνθρωπος λέγεται κατ' εἰκόνα Θεοῦ κατὰ τὴν ψυχή, τὸν νοῦ, τὸν λόγο, τὴ θέληση. Εἶναι ὁ Θεὸς ἀγαθός, μπορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος, ἂν θέλει, κατὰ τὸ δυνατόν, νὰ γίνει ἀγαθός. Εἶναι ὁ Θεὸς πρᾶος, μπορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει πρᾶος. Εἶναι ὁ Θεὸς ἐλεήμων καὶ εύσπλαχνος, μπορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει ἐλεήμων καὶ εύσπλαχνος.
Γιατί λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος, ἐνῶ εἶναι φυσικὴ ἡ ἀρετή, ἐνῶ μπορεῖ νὰ γίνει καλός, δὲν γίνεται; Ἡ αἰτία προέρχεται ἀπὸ τὴν ἀμέλεια τῶν γονέων καὶ τὴ λίγη φροντίδα ποὺ ἔχουν γιὰ τὴν ἀνατροφὴ καὶ ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν τους. Ἄν οἱ γονεῖς παιδαγωγήσουν τὰ παιδιά τους μὲ μεγάλη προσοχὴ καὶ ἐπιμέλεια, δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ γίνουν καλοὶ ἄνθρωποι.
Πρέπει ὅμως κοντὰ στὴν ἀνατροφὴ καὶ τὴν παιδεία νὰ δείχνουν πρῶτα οἱ ἴδιοι το δικό τους καλὸ παράδειγμα. Ἐκεῖνα δηλαδὴ ποὺ συμβουλεύουν τὰ παιδιά τους νὰ τὰ κάνουν πρῶτα αὐτοί, διότι ἂν οἱ γονεῖς συμβουλεύουν τὰ παιδιά τους καὶ οἱ ἴδιοι δὲν κάνουν αὐτὰ ποὺ συμβουλεύουν, τὰ παιδιά τους δὲν ὠφελοῦνται καθόλου.
Εἶναι ἀδύνατο νὰ γίνουν τὰ παιδιὰ σᾶς καλοὶ ἄνθρωποι ἂν ἐσεῖς οἱ γονεῖς δὲν τοὺς δώσετε τὸ καλὸ παράδειγμα. Τὸ καλὸ δέντρο κάνει καλοὺς καρποὺς καὶ οἱ καλοὶ γονεῖς κάνουν καλὰ παιδιά.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ καλὸ παράδειγμα, ἔχουν καθῆκον οἱ γονεῖς νὰ ἐκπαιδεύουν τὰ παιδιὰ τους ἀπὸ αὐτὴ ἀκόμη τὴ βρεφικὴ ἡλικία. Νὰ τὰ διδάσκουν τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ, νὰ τοὺς κόβουν τὶς κακὲς ὁρμὲς καὶ ἐλαττώματα ποὺ παρουσιάζονται, νὰ μὴ τὰ κολακεύουν καὶ τοὺς κάνουν τὰ κακὰ θελήματα καὶ τὶς ὀρέξεις.
Στὸ ἄγραφο χαρτὶ ὅ,τι γράμματα γράψεις, θὰ μείνουν ἀνεξάλειπτα. Καὶ τὸ μικρὸ παιδί, ὅ,τι μάθει καὶ διδαχτεῖ ἀπὸ μικρό, αὐτὸ θὰ μείνει ἀνεξάλειπτο καὶ ὅταν γεράσει. Στὴ μικρὴ καὶ τρυφερὴ ἡλικία δίδαξε, νουθέτησε τὸ παιδί σου, ὥστε ὅταν γεράσει νὰ θυμᾶται τὴ διδασκαλία.
Σ' ἐκεῖνες τὶς πράξεις ποὺ συνήθισε κανεὶς ἀπὸ τὴν παιδικὴ ἡλικία, σ' αὐτὲς εὐχαριστιέται καὶ ὅταν γεράσει, εἴτε καλὲς εἶναι εἴτε κακές. Μάλιστα ἡ κακία, ὅταν ἀπὸ μικρὸς συνηθίσει κανείς, ὅταν μεγαλώσει, τριπλασιάζεται.
Ὅσοι λοιπὸν θέλετε τὰ παιδιά σας νὰ γίνουν καλοὶ ἄνθρωποι καὶ νὰ εὐφρανθεῖτε μὲ τὴν πρόοδό τους, νὰ τὰ συνηθίσετε ἀπὸ μικρὰ στὴν εὐσέβεια. Ἄν φροντίζετε μόνο πῶς νὰ πλουτίσετε τὰ παιδιά σας καὶ νὰ τοὺς ἀφήσετε κληρονομιὰ καὶ δὲν φροντίζετε γιὰ τὴν ἀνατροφή τους, κι ἐσεῖς εἶστε δυστυχεῖς καὶ τὰ παιδιά σας θὰ ἀποβοῦν μιὰ μέρα δυστυχῆ καὶ ἐπιβλαβῆ στόν εαυτό τους καὶ στὴν κοινωνία.
Ἀπὸ παλιὸ χειρόγραφο τοῦ Γέροντα Φιλοθέου Ζερβάκου, πρὸ τοῦ 1930.
Περιοδικὸ «Ὅσιος Φιλόθεος τῆς Πάρου» 29, Εκδ. Ὀρθόδοξος Κυψέλη, σελ. 37, ἄρθρο «Εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου (Περὶ ἀνατροφῆς τῶν τέκνων)» (ἀποσπάσματα).
Καὶ πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει καλὸς καὶ φρόνιμος; Εἶναι δυνατὸν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νὰ γίνουν καλοὶ καὶ φρόνιμοι; Περὶ αὐτοῦ θὰ μιλήσω σήμερα.
Πολλοὶ ἰσχυρίζονται ὅτι εἶναι φυσικὸ στὸν ἄνθρωπο νὰ γίνει καλὸς ἢ κακός, ἀλλὰ ἀπατῶνται, διότι...
τὸ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι τὸ κακὸ εἶναι φυσικὸ εἶναι βλασφημία κατὰ τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Ὅσα ἔπλασε ὁ Θεὸς εἶναι πολὺ καλά. Ἡ ἀρετὴ εἶναι φυσικὸ στὸν ἄνθρωπο· ἡ κακία εἶναι παρὰ φύση. Ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσή Του.
Ὁ ἄνθρωπος λέγεται κατ' εἰκόνα Θεοῦ κατὰ τὴν ψυχή, τὸν νοῦ, τὸν λόγο, τὴ θέληση. Εἶναι ὁ Θεὸς ἀγαθός, μπορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος, ἂν θέλει, κατὰ τὸ δυνατόν, νὰ γίνει ἀγαθός. Εἶναι ὁ Θεὸς πρᾶος, μπορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει πρᾶος. Εἶναι ὁ Θεὸς ἐλεήμων καὶ εύσπλαχνος, μπορεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει ἐλεήμων καὶ εύσπλαχνος.
Γιατί λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος, ἐνῶ εἶναι φυσικὴ ἡ ἀρετή, ἐνῶ μπορεῖ νὰ γίνει καλός, δὲν γίνεται; Ἡ αἰτία προέρχεται ἀπὸ τὴν ἀμέλεια τῶν γονέων καὶ τὴ λίγη φροντίδα ποὺ ἔχουν γιὰ τὴν ἀνατροφὴ καὶ ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν τους. Ἄν οἱ γονεῖς παιδαγωγήσουν τὰ παιδιά τους μὲ μεγάλη προσοχὴ καὶ ἐπιμέλεια, δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ γίνουν καλοὶ ἄνθρωποι.
Πρέπει ὅμως κοντὰ στὴν ἀνατροφὴ καὶ τὴν παιδεία νὰ δείχνουν πρῶτα οἱ ἴδιοι το δικό τους καλὸ παράδειγμα. Ἐκεῖνα δηλαδὴ ποὺ συμβουλεύουν τὰ παιδιά τους νὰ τὰ κάνουν πρῶτα αὐτοί, διότι ἂν οἱ γονεῖς συμβουλεύουν τὰ παιδιά τους καὶ οἱ ἴδιοι δὲν κάνουν αὐτὰ ποὺ συμβουλεύουν, τὰ παιδιά τους δὲν ὠφελοῦνται καθόλου.
Εἶναι ἀδύνατο νὰ γίνουν τὰ παιδιὰ σᾶς καλοὶ ἄνθρωποι ἂν ἐσεῖς οἱ γονεῖς δὲν τοὺς δώσετε τὸ καλὸ παράδειγμα. Τὸ καλὸ δέντρο κάνει καλοὺς καρποὺς καὶ οἱ καλοὶ γονεῖς κάνουν καλὰ παιδιά.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ καλὸ παράδειγμα, ἔχουν καθῆκον οἱ γονεῖς νὰ ἐκπαιδεύουν τὰ παιδιὰ τους ἀπὸ αὐτὴ ἀκόμη τὴ βρεφικὴ ἡλικία. Νὰ τὰ διδάσκουν τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ, νὰ τοὺς κόβουν τὶς κακὲς ὁρμὲς καὶ ἐλαττώματα ποὺ παρουσιάζονται, νὰ μὴ τὰ κολακεύουν καὶ τοὺς κάνουν τὰ κακὰ θελήματα καὶ τὶς ὀρέξεις.
Στὸ ἄγραφο χαρτὶ ὅ,τι γράμματα γράψεις, θὰ μείνουν ἀνεξάλειπτα. Καὶ τὸ μικρὸ παιδί, ὅ,τι μάθει καὶ διδαχτεῖ ἀπὸ μικρό, αὐτὸ θὰ μείνει ἀνεξάλειπτο καὶ ὅταν γεράσει. Στὴ μικρὴ καὶ τρυφερὴ ἡλικία δίδαξε, νουθέτησε τὸ παιδί σου, ὥστε ὅταν γεράσει νὰ θυμᾶται τὴ διδασκαλία.
Σ' ἐκεῖνες τὶς πράξεις ποὺ συνήθισε κανεὶς ἀπὸ τὴν παιδικὴ ἡλικία, σ' αὐτὲς εὐχαριστιέται καὶ ὅταν γεράσει, εἴτε καλὲς εἶναι εἴτε κακές. Μάλιστα ἡ κακία, ὅταν ἀπὸ μικρὸς συνηθίσει κανείς, ὅταν μεγαλώσει, τριπλασιάζεται.
Ὅσοι λοιπὸν θέλετε τὰ παιδιά σας νὰ γίνουν καλοὶ ἄνθρωποι καὶ νὰ εὐφρανθεῖτε μὲ τὴν πρόοδό τους, νὰ τὰ συνηθίσετε ἀπὸ μικρὰ στὴν εὐσέβεια. Ἄν φροντίζετε μόνο πῶς νὰ πλουτίσετε τὰ παιδιά σας καὶ νὰ τοὺς ἀφήσετε κληρονομιὰ καὶ δὲν φροντίζετε γιὰ τὴν ἀνατροφή τους, κι ἐσεῖς εἶστε δυστυχεῖς καὶ τὰ παιδιά σας θὰ ἀποβοῦν μιὰ μέρα δυστυχῆ καὶ ἐπιβλαβῆ στόν εαυτό τους καὶ στὴν κοινωνία.
Ἀπὸ παλιὸ χειρόγραφο τοῦ Γέροντα Φιλοθέου Ζερβάκου, πρὸ τοῦ 1930.
Περιοδικὸ «Ὅσιος Φιλόθεος τῆς Πάρου» 29, Εκδ. Ὀρθόδοξος Κυψέλη, σελ. 37, ἄρθρο «Εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου (Περὶ ἀνατροφῆς τῶν τέκνων)» (ἀποσπάσματα).
